اسید بوریک یک اسید ضعیف معدنی (PH=۵.۱) و اسید تک ظرفیتی لوئیس است که با نام های هیدروژن بورات یا ارتو بوریک یا بوروفاکس اسید نیز شناخته شده و با نماد شیمیایی B(OH)۳ نشان داده می شود. اسید بوریک (H۳BO۳) یک محصول جامد سفید رنگ و بلوری، یک اسید خفیف از بور و محلول در آب، بدون بو و دارای مزه ای تلخ است. این اسید علاوه بر آب در الکل و تینر و پیریدین قابل حل است.
از ویژگی های بارز اسید بوریک می توان به حل شدن بهتر در آب جوش، ضدویروس، ضدعفونی کننده و ضد قارچ بودن آن اشاره کرد. این ماده معدنی در دمایی معادل ۲۳۶ درجه سانتی گراد به راحتی ذوب و در دمایی معادل ۳۰۰ درجه سانتی گراد، هیدراته و باعث تشکیل تترا بوریک اسید یا همان پیروبوریک اسید می شود.
نحوه تولید بوریک اسید
بوریک اسید را می توان از واکنش بوراکس با یک اسید معدنی مانند هیدروکلریک اسید تهیه کرد.
Na۲B۴O۷·۱۰H۲O + ۲ HCl → ۴ B(OH)۳ [or H۳BO۳] + ۲ NaCl + ۵ H۲O
یا با استفاده از هیدرولیز بورتیرهالیدها و دی بورانها تهیه کرد:
B۲H۶ + ۶ H۲O → ۲ B(OH)۳ + ۶ H۲
(BX۳ + ۳ H۲O → B(OH)۳ + ۳ HX (X = Cl, Br, I
کاربردهای اسید بوریک
۱ - شیشه و الیاف شیشه (فایبر گلاس)
اولین کاربرد اسید بوریک در صنعت در زمینه ساخت پشم شیشه یکپارچه است که معمولاً به آن پارچه فایبرگلاس گفته می شود.
ترکیبات بور جزء مهمی در صنایع شیشه نوری و به عنوان جایگزین اکسید سدیم است، زیرا علاوه بر کاهش شوک های حرارتی و مکانیکی، مقاومت حرارتی و دوام شیمیایی و مکانیکی را نیز افزایش می دهد.
۲ -کنترل کننده PH
اسید بوریک با باز مزدوج خود یا همان یون بورات در تعادل بوده و به عنوان یک سیستم بافری به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از موارد استفاده از اسید بوریک به عنوان عامل بافری و تنظیم کننده PH، در زمینه کنترل اسیدیته آب استخر می باشد. و همچنین می تواند هیدروفلوئوریک اسید فعال را خنثی کند. به این شکل که آنیون منفی فلوئور را تبدیل به نمک پیچیده می کند. این پروسه به شدت سمی بودن هیدروفلوئوریک اسید را کاهش می دهد.
۳-صنعت چرم
در چرم سازی با اضافه کردن اسید بوریک به نمک مورد استفاده برای نمک سود کردن و گندزدایی، پوست گاو آسیب دیده را بهبود می بخشند. از آن جایی که این اسید قادر است رشد باکتری ها را کنترل کرده و کاهش دهد، بنابراین استفاده از آن در صنعت چرم سازی، به دفع حشرات و انواع میکروارگانیسم ها نیز کمک می کند.
۴-صنعت سرامیک و جرم های نسوز
اسید بوریک به عنوان چسب در سرامیک ها استفاده می شود. ترکیبات بور به طور قابل توجهی نقطه ذوب را کاهش می دهد و در نتیجه افزودن اسید بوریک، عمل ذوب و چسبندگی در دماهای پایین تر رخ می دهد. مقاومت محصولات سرامیکی را در برابر شکستگی و خراشیدگی در برابر ضربات فیزیکی افزایش می دهد و مقاومت شیمیایی آنها را نیز تقویت می کند.
۵- کود و کشاورزی
بور یک ریز مغذی ضروری برای رشد همه گیاهان است که نقش مهمی در عملکرد گیاه، گل دهی و تولید گرده و نمو بذر ایفا می کند.اسید بوریک را می توان به تنهایی و یا با ترکیب با کودهای استاندارد در خاک با محتوای کم بور استفاده کرد.
۶-بازدارنده خوردگی
از ترکیبات مختلف اسید بوریک می توان به عنوان بازدارنده های خوردگی و محلول های ضد انجماد (مخلوط با اتیلن گلیکول در سیستم های خنک کننده موتور اتومبیل) استفاده کرد.
۷-محافظت از چوب
از اسید بوریک به عنوان ماده محافظ در برابر پوسیدگی روی سطوح چوبی خشک یا مرطوب استفاده می شود. همچنین می تواند به عنوان ژل یا محلول روی سطوح چوبی استفاده شود. عوامل محافظتی با ترکیبات بورات، توانسته اند در صنایع دریایی با موفقیت در برابر عواملی مانند خزه، قارچ و لجن ها محافظت ایجاد کنند
۸- سموم دفع آفات
بورات ها و به ویژه بوریک اسید در کنترل و از بین بردن حشرات و قارچ ها بسیار موثر هستند. اگرچه برای پستانداران مضر نیستند، اما در برابر سوسک، مورچه، اسکارب، لارو و سایر حشرات سمی و کشنده هستند.
۹- بازدارنده شعله
اسید بوریک ترکیب اصلی بازدارنده های آتش بر پایه بورات است که برای کاهش سرعت سوختن مواد استفاده می شود. از این ترکیب در مجموعه گسترده ای از محصولات استفاده می شود: چوب، تخته سه لا، محصولات نساجی، پنبه، کاغذ و سلولز، پوشش قایقهای بادبانی و هواپیماها.
اسید بوریک همچنین جهت افزایش مقاومت حرارتی یا خوردگی به آجرها و ملات های نسوز اضافه می شود.
۱۰- متالورژی
در عملیات متالورژی، با تأثیر مثبت بر دمای ذوب، مصرف انرژی را کاهش و دوام فولاد را افزایش می دهد.
از بور به عنوان آب بندی برای فلزات غیر آهنی و به عنوان یک ماده اکسید کننده و گاززدایی کننده در متالورژی استفاده می شود.بور همچنین ناخالصی های موجود در سیستم های متالورژیست را از بین می برد و منتج می شود به ماده ای با خلوص بالا که در هادی های الکتریکی استفاده می شود.
۱۱- مواد شوینده
در تولید مواد شوینده، اسید بوریک به عنوان میکروب کش و عامل سفید کننده استفاده می شود. به دلیل خاصیت نرم کنندگی و میکروب کشی، می توان آن را به صابون و مواد شوینده اضافه کرد. این اثر باعث کاهش زمان و دمای شستشو می شود.
۱۲-آرایشی، بهداشتی و دارویی
اسید بوریک به دلیل کاربرد آن، به عنوان بافر و به عنوان یک ماده ضد عفونی کننده و امولسیون کننده متوسط شناخته می شود و به همین دلیل در تولید پماد ها، دهان شویه ها، قطره های چشم، نمک های شوینده، کرم ها و شامپوها استفاده میگردد.
تفاوت اسید بوریک و بوراکس
بوراکس یک ترکیب طبیعی از عنصر بورون می باشد که در زمین وجود دارد و مهمترین کاربرد آن در صنایع شوینده است و بوریک محصول مشتق شده از بورون است.
ایمنی اسید بوریک برای انسانها
اسید بوریک مدتهاست که به عنوان ماده نگهدارنده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرد و برای از بین بردن مخمرها و تا حدودی کپک ها و باکتریها موثر است.
از نظر FAO / WHO، اسید بوریک به دلیل اثرات تجمعی به عنوان یک ماده افزودنی غیر ایمن شناخته می شود و در برخی کشورها از جمله مالزی مصرف آن ممنوع است.
اسید بوریک در صورت مصرف مقادیر زیاد برای سلامتی انسان مضر است، با این حال به دلیل عدم آگاهی از خطرات احتمالی این ترکیب مصرف آن در مواد غذایی ادامه دارد و خصوصا در تولید رشته فرنگی و برخی غذاهای دریایی فرآوری شده مورد استفاده قرار می گیرد.
| Boric acid, hydrogen borate, boracic acid, orthoboric acid | |
| H3BO3 | Formula |
| 61.83g/mol | Molar mass |
| 170.9°C | Melting point |
| 5.1 | PH |
| Boron | More general ingredient |
| Water, Alcohol,thinner | Soluble in |
اطلاعات آنالیز اسید بوریک و برگه اطلاعات ایمنی اسید بوریک را می توانید از طریق لینک های زیر دانلود نمایید.
۱- دانلود آنالیز اسید بوریک
۲- دانلود برگه اطلاعات ایمنی اسید بوریک